अमेरिका - एक प्रवासवर्णन …

अमेरिकेत आल्यापासून अनेक वर्षे ऐकत आलो होतो, की या देशाचा पसारा खूप अफाट आहे… पहिल्या काही वर्षातल्या देशांतर्गत प्रवासामुळे तशी थोडी कल्पना होतीच. पण स्वतः रस्त्याने हा देश पादाक्रांत  करण्याचा दुर्मिळ अनुभव घ्यायची संधी काही दिवसांपूर्वीच ईशिता व मला मिळाली. त्याचेच हे प्रवासवर्णन…

PhD नंतरच्या ह्या स्थलांतरासाठी  ईशान्येत असलेल्या न्यूयॉर्क राज्यातील इथाका मधून कॅलिफोर्नियात फोल्सम येथे जाण्याचा आमचा प्रवासाचा मार्ग काहीसा या नकाशाप्रमाणे होता :

या नकाशाबरोबरच आमच्या प्रवासातील काही आकडे बघून अमेरिकेच्या अफाट पसाऱ्याचा अंदाज येईल: एकूण प्रवासाचे अंतर : ३४२६ मैल (~ ५५०० कि. मी.)! १३ राज्यातून प्रवास. आम्ही हा प्रवास ८ दिवसात पुरा केला. त्यात २ दिवस स्थलदर्शन ही होते.

अमेरिका देशाची १७७६ साली जेव्हा स्थापना झाली, तेव्हा (सध्याच्या) पूर्व व ईशान्य अमेरिकेतील १३ राज्यंच अमेरिकेत होती. पुढच्या सुमारे ७५ वर्षात अमेरिकेने बाकीचा भूप्रदेश संपादित केला. ह्या इतिहासाचा एक परिणाम असा की पूर्व व ईशान्य अमेरिका सोडता बाकीचा संपूर्ण देश अतिशय विरळ वस्ती असलेला आहे.  कारण देशाच्या या भागांमधे खूप उशिरा स्थलांतर झाले. शिवाय जे American Indian लोक इथे हजारो वर्षे राहत होते, त्यापैकी बहुतांश लोक मारले गेले.  या विरळ वस्तीची जाणीव प्रकर्षाने होते हा प्रदेश रस्त्याने ओलांडूनच… अमेरिकेत अनेक लोक असा प्रवास करतात. तो मुख्यत: शक्य होतो तो अमेरिकेतील अतिशय उत्तम महामार्गांमुळे. या रस्त्यांवरील वेगमर्यादा ताशी ६५ ते ८० मैल (१०० ते १३० कि. मी ) असल्याने एवढी प्रचंड अंतरे मर्यादित वेळेत कापली जातात. अर्थात या उत्तम महामार्ग व्यवस्थेचा तोटा म्हणजे इथे public transport चा अजिबात विकास झाला नाही. त्यामानाने भारताने स्वातंत्र्यानंतर फक्त ६०-७० वर्षात रेल्वे व बसमार्गाचे जाळे देशाच्या अगदी कोपऱ्या-कोपऱ्यापर्यंत पोहोचवले आहे.

प्रवासाचे ढोबळमानाने नियोजन करून आम्ही इथाकाहून माझ्या सर्व सामानासकट (विंचवाचे बिऱ्हाड पाठीवर घेऊन) प्रयाण केले.

पहिला दिवस: 

प्रवास सुरु होण्याआधी लक्षात आले की आपल्या गाडीचा A.C. योग्य पद्धतीने काम करत नाही. उन्हाळ्यातल्या या प्रवासामध्ये सुरुवातीला पूर्वेमध्ये तर जास्त तापमान अपेक्षित नव्हते, पण जसे जसे पश्चिमेकडे जाऊ, तसे तापमान खूप वाढणार त्यामुळे त्याची भीती होती. पण आम्ही तसेच निघायचे ठरविले. पहिल्या दिवशी इथाका ते शिकागो असा प्रवास होता. या मार्गात Pennsylavnia, Ohio, Indiana आणि Illinois या राज्यातून प्रवास होता. जवळ जवळ १००० किमी पेक्षाही जास्त अंतर! सकाळी ८ ला निघून वाटेत नाश्ता, जेवणासाठी breaks घेत घेत, Cleveland वगैरे शहरं ओलांडत रात्री जवळजवळ ९ च्या आसपास आम्ही शिकागो शहरात पोचलो. दिवसभर बराच वेळ पाउस होता. या प्रवासात New York व Pennsylvania सोडले की आपण अमेरिकेच्या तथाकथित Midwest मध्ये प्रवेश करतो.

हा भाग भौगोलिक दृष्टीने ईशान्य अमेरिकेहून वेगळा व अतिशय सपाट आहे. पुढची अनेक राज्यं मोठे डोंगर नावाला देखील दिसत नाहीत, फक्त मैलोनमैल शेती!

अजून एक नवीन अनुभव म्हणजे time-zones रस्त्याने ओलांडणे. एरवी विमान प्रवासानंतर घड्याळ पुढे-मागे करायची सवय होती, पण रस्त्याने जाताना घड्याळ adjust करायची वेळ अजून आली नव्हती. त्याचा एक परिणाम असा की आम्ही पश्चिमेला जात असल्याने जेव्हा जेव्हा time-zones ओलांडले, त्या दिवशी प्रवासासाठी एक तास जास्त मिळाला :) शिकागोत रात्रीचे जेवण वगैरे करून विश्रांती घेतली.

दुसरा  दिवस: 

शिकागो शहर व मिशिगन सरोवर 

दुसरा दिवस शिकागो शहर भ्रमंतीचासाठी होता. १८३७ मध्ये वसलेले शिकागो शहर औद्योगिक व आर्थिक दृष्टीने महत्त्वाचे आहे.  स्वामी विवेकानंदांच्या धर्मापरिषदेचे हेच ते शहर. अमेरिका व कॅनडा देशांमधे  असलेल्या ५ विशाल सरोवरांपैकी मिशिगन सरोवराकाठी  शिकागो आहे. ह्या शहरातील अनेक स्थळांना भेटी देत, शिकागो नदीतून शहरातील इमारतींचे दर्शन घेत आम्ही दिवस घालवला. 

शिकागोच्या इतिहासाबद्दलही थोडी माहिती मिळाली. १८७१ लागलेली शहरात लागलेली प्रचंड आग, शहराच्या पाणी-पुरवठ्यासाठी शिकागो नदीचा प्रवाह बदलून उलटा करण्याचे काम या सर्वांबद्दल कळले. शिकागो शहर windy city म्हणून प्रसिद्ध आहे. त्याचे कारण जवळच असलेले विशाल सरोवर व उंच इमारतींमधून वाऱ्याला मिळणारी एकसंध दिशा. न्यूयॉर्क नंतर १९ व्या शतकात शिकागोच अमेरिकेतील महत्त्वपूर्ण शहर म्हणून उदयाला आले. शहरातून फिरण्याबरोबरच आम्ही इथल्या प्रसिद्ध Shedd Aquarium मधेही गेलो. तिथे अगणित प्रकारचे सुंदर मासे, डॉल्फिन्स, शार्क्स व इतर जलचर बघायला मिळाले. 

तिसरा  दिवस:

तिसऱ्या दिवशी शिकागोहून निघून Illinois, Wisconsin, Minnesota ही राज्यं पार करून South Dakota राज्यातील Sioux Falls येथे मुक्काम होता. आजचे ही अंतर जवळजवळ ९५० कि.मी. होते.  Wisconsin, Minnesota ही राज्यंदेखील अमेरिकेच्या "grand Midwest" चा भाग आहेत. Wisconsin राज्य America's dairyland म्हणून प्रसिद्ध आहे. इथे दूध व दुधाचे पदार्थ यांचे प्रचंड उत्पादन होते. तर Minnesota राज्य तिथे असलेल्या हजारो लहान-मोठ्या सरोवरांसाठी नावाजलेले आहे. Wisconsin मध्ये जेवण करून आम्ही पुढे निघालो. वाटेत मिसिसिपी नदीही ओलांडली, जी पूर्वीच्या अमेरिकेची सीमा होती.

आजचे मुक्कामाचे शहर Sioux Falls हे South Dakota राज्यात होते. हे राज्य पूर्वीच्या Native American जातीजमातींसाठी प्रसिद्ध आहे. मुळात राज्याचे नावच Dakota व Lakota या जमातींवरून आले आहे. शिवाय Sioux हे सुद्धा एका जमातीचेच नाव आहे. पूर्वीच्या European वसाहतींनी जेव्हा आपला पसारा वाढवला, तेव्हा अनेक Native American लोकांची कत्तल झाली. जे वाचले, मूळ समाजप्रवाहात (काहीसे) सामावले गेले, त्यांच्या समूहाला संरक्षित क्षेत्रं ("Indian reservations") मिळाली. अशा अनेक reservations ने भरलेले हे राज्य.  Wisconsin, Minnesota ही राज्यं पार करून शेवटी आम्ही South Dakota च्या Sioux Falls मध्ये मुक्कामाला पोहोचलो. 

चौथा दिवस:

चौथ्या दिवशीचे प्रवासाचे अंतर त्यामानाने कमी होते.  त्याचे कारण म्हणजे आम्ही दिवसाचा काही वेळ Badlands National Park या उद्यानाला, व संध्याकाळचा वेळ Mount Rushmore या राष्ट्रीय स्मारकाला देणार होतो.  Sioux Falls हून निघून Badlands  व Mount Rushmore मधे जाऊन South Dakota च्याच Rapid City या शहरात मुक्काम करणार होतो. 

South Dakota चे अजून एक वैशिष्ट्य म्हणजे मका! कालच्या व आजच्या संपूर्ण प्रवासात मक्याची इतकी शेती दिसली की विचारता सोय नाही. अमेरिका मक्याचा सर्वात मोठा उत्पादक देश. २०व्या शतकात मक्या मुळेच हा भाग आर्थिक दृष्ट्या समृद्ध झाला. मैलोनमैल जिथे नजर जाईल तिथे मक्याची शेती होती. त्याबद्दल आम्हाला अजून माहिती मिळाली वाटेतल्या Mitchell गावात, जिथे आम्ही असेच लहरीने घुसलो, एक पाटी बघून : "World's only Corn Palace". 

मका व त्याच्या उत्पादनांची लोकप्रियता वाढविण्यासाठी २० व्या शतकाच्या सुरुवातीला बनविलेली ही इमारत. Corn Palace दिसायला सामान्यच आहे, पण लक्ष वेधून घेतात ती मक्याच्या कणसांनी बनविलेली भित्तिचित्रे.  मक्याच्या अनेकविध रंगाच्या जाती वापरून ही भित्तिचित्रं सजवतात. ही चित्रे दर वर्षीच्या कापणीच्या वेळी बदलतात, जेव्हा "मका महोत्सव" सुद्धा आयोजित केला जातो. Corn Palace च्या आत मक्याच्या विविध जाती, त्यांचे वेगवेगळे उपयोग, या शहराचा इतिहास याबद्दल बरीच माहिती मिळाली.  यानंतरचा आमचा थांबा Badlands National Park. हा भाग sedimentary rocks (गाळीव खडका) ने बनलेला असल्याने अनेक विलाक्षण दृश्ये बघायला मिळाली. भारतात चंबळच्या खोऱ्यात असलेल्या टेकाडांच्या भागासारखा दिसणारा हा प्रदेश. 

इथे अनेक प्रकारचे वन्यजीवनही आहे. त्यातील सर्वात  common म्हणजे Bison, म्हणजे रानरेडा. हा प्राणी इथेच नव्हे तर पुढे आम्ही गेलेल्या Yellowstone national park मध्ये ही सर्वत्र होता. सर्व प्राकृतिक सौंदर्याचा आनंद घेऊन आम्ही आमच्या मुक्कामाकडे, Rapid city कडे निघालो. 

पण Rapid City ला पोहोचायच्या आधी आमचे शेवटचे गंतव्य स्थान होते Mount Rushmore चे स्मारक, जिथे डोंगरातील बोडक्या खडकात अमेरिकेच्या चार प्रमुख राष्ट्राध्यक्षांचे चेहरे कोरले आहेत. २० व्या शतकाच्या सुरुवातीला बनविलेले हे स्मारक जॉर्ज वॉशिंग्टन, थॉमस जेफर्सन, टेड रुसवेल्ट आणि अब्राहम लिंकन यांच्या स्मृतीप्रीत्यर्थ बनविले गेले. 

अमेरिकेची स्थापना, पायाभरणी, एकसंधता व विकास या एकेका पैलू कडे यातील एकेका राष्ट्राध्यक्षाने विशेष लक्ष दिले. त्यांची महती सांगणारी एक चित्रफीत ही तिथे दाखवतात. अमेरिकेत आलेल्या प्रत्येक राज्याचे नाव सामील होण्याच्या तारखेसकट इथल्या स्तंभांवर कोरले आहे.  हे सर्व बघून आम्ही Rapid City त मुक्कामासाठी पोहोचलो. 

पाचवा दिवस:

पाचव्या दिवशी आम्ही Rapid City हून निघून South Dakota व थोड्या अंतरासाठी Wyoming हि राज्ये पार करून Montana या राज्यात पोहोचलो. अमेरिकच्या उत्तरेला आणि थोडे पश्चिमेला असलेल्या या राज्यात माणसे कमी (अमेरिकेच्या मानाने देखील ☺) व क्षेत्रफळ खूप जास्त. मुख्यतः या राज्यात राष्ट्रीय उद्यानेच जास्त आहेत.  भौगोलिक दृष्ट्या सर्वात मोठा बदल म्हणजे South Dakota सोडता-सोडताच पूर्ण मैदानी प्रदेश संपून आजूबाजूला अधूनमधून डोंगर दिसणे सुरु झाले होते (अगदी Mount Rushmore पासूनच, जे South Dakota च्या एका टोकाला आहेत).

या भागात उन्हाळा जास्तच जाणवत होता आणि A.C. काम करत नसल्याने तापमान अजूनच त्रासदायक होत होते.   तोपर्यंत जरी तापमान ठीक असले तरी पुढे Nevada व California च्या त्रासदायक गर्मीचा धसका घेऊन आम्ही याच दिवशी वाटेत गाडीचा A.C. शक्यतो repair करण्याचे ठरविले.  सुदैवाने वाटेत Montana च्या Billings शहरात एक mechanic मिळाला ज्याने A.C. तात्पुरता rapair करून दिला आणि आमची पुढच्या प्रवासाची सोय केली… ☺  त्या दिवशी आम्ही  जवळजवळ ८०० कि. मी.  प्रवास करून Montana-Wyoming सीमेवरील Gardiner या डोंगराळ गावी पोचलो. Gardiner हे गाव प्रसिद्ध Yellowstone National Park या उद्यानाच्या सीमेवरच आहे. पुढच्या दिवशीच्या  Yellowstone भ्रमंतीची चौकशी करून आम्ही विश्रांती घेतली. त्यादिवशी hotel room मधून दिसणारे Yellowstone नदीचे दृश्य अप्रतिमच होते.

सहावा दिवस:

सहावा  दिवस हा पूर्णपणे Yellowstone फिरण्यासाठी होता. Yellowstone national park हे अमेरिकेच्या असंख्य राष्ट्रीय उद्यानांपैकी काही सर्वात मोठ्या उद्यानांमधे आहे. एवढेच नव्हे तर हे अमेरिकेतील पहिले राष्ट्रीय उद्यान आहे. याच्या लोकप्रियतेचे सर्वात मोठे कारण म्हणजे हे उद्यान एका "महाज्वालामुखी"च्या क्षेत्रात आहे. ह्या ज्वालामुखीच्या ६,४०,००० वर्षापूर्वी झालेल्या उद्रेकाने पूर्ण अमेरिका व मेक्सिको चे भूगर्भशास्त्रच बदलून टाकले आहे. हे उद्यान अनेक उष्ण पाण्याचे झरे, वन्य प्राणी ,पक्षी, मासे, साप यांच्या हजारो प्रजाती या सर्वांसाठी प्रसिद्ध आहे.

या उद्यानाची सफर आम्ही सुरु केली "Mammoth hot springs" पासून. इथल्या भूगर्भामध्ये magma (द्रवरूप खडक)

Grand Prismatic Spring

जमिनीच्या पृष्ठभागापासून खूप कमी अंतरावर असल्याने त्याच्या उष्णतेने भूजल त्वरित गरम होऊन बाहेर फेकले जाते ज्यामुळे उष्ण पाण्याचे झरे यत्रतत्र दिसतात. असेच दुसरे उदाहरण म्हणजे "Grand prismatic spring". या झऱ्यांचे  वैशिष्ट्य म्हणजे यांच्या आसपास भूजलाबरोबर बाहेर येणाऱ्या Sulphur व इतर द्रव्यांमुळे विशिष्ट प्रकारचे Micro-organisms (सूक्ष्म-सजीव) वस्ती करून राहतात ज्यामुळे लाल, पिवळा, नारंगी, हिरवा असे विविध रंगही या पाण्यात तुम्हाला दिसतात.
Yellowstone चे दुसरे आकर्षण म्हणजे इथले वन्यजीवन. ते आम्हाला इथे अगदी भरभरून दिसले. उद्यानाच्या पर्यटक केंद्राच्या बाहेरदेखील Mule deer चा कळप होता.  Bison (रानरेडे) तर अगदी  सर्वत्र.  अधून मधून हरणं, लांडगा (इथला Coyote) ह्यांचे ही दर्शन झाले. एवढेच नव्हे तर एक अस्वल ही तळ्यातून आंघोळ करून बाहेर पडताना दिसले.

पण दिवसाचा शेवट होता Yellowstone मधील Old faithful हा गरम पाण्याचा फवारा बघणे. इतर कुठल्याही उष्ण पाण्याच्या झऱ्याप्रमाणे असलेल्या या Old Faithful मधे मात्र आत निमुळती जागा तयार होते, ज्यामुळे पाणी काही काळ रोखले जाउन त्याची वाफच बाहेर फवाऱ्यासारखी फेकली जाते. दर दीड तासाने होणारा हा फवारा जवळजवळ २ मिनिटे चालतो व जवळ जवळ १०० ते १५० फूट उंच उडतो.

सातवा दिवस:

सातवा दिवस Yelllowstone पार करून, जाता जाता  जवळच्याच Grand Teton National park या उद्यानाला धावती भेट देऊन Idaho राज्यात जाण्याचा होता. पण या धावत्या भेटीतच आम्हाला अजून काही अप्रतिम सुंदर दृश्ये (Grand Teton डोंगररांगेची ) आणि अजून काही वन्यजीवन बघायला मिळाले.

 Elk या हरिणासारख्या पण घोड्याएवढ्या मोठ्या प्राण्याचेही दर्शन झले. नर Elk ची एवढी मोठी शिंगं पहिल्यांदाच बघितली. आदल्या दिवशीप्रमाणेच खूप रानरेडे ही दिसले.

निसर्गसौंदर्याने गच्च भरलेल्या या प्रदेशात वेळ असेल तर आठवडा देखील कमी पडेल. पण वेळेअभावी शेवटी या सुंदर जागेचा निरोप घेऊन आम्ही Idaho राज्याकडे कूच केले. Yellowstone व Grand Teton चा बराचसा भाग Wyoming राज्यात आहे. तो मागे सोडून एक खिंड पार करून आम्ही पुन्हा एकदा मैदानी प्रदेशात Idaho मध्ये प्रवेश केला. एकूण सुमारे ५०० कि. मी. प्रवास करून आम्ही Pocatello नावाच्या गावात मुक्कामाला पोहोचलो .

Elk

आठवा दिवस:

आजचा आठवा आणि शेवटचा दिवस आम्ही Idaho, Nevada व California या राज्यांमधून प्रवास करणार होतो. आजच्या प्रवासात तसे Touristic ठिकाण काही आमच्या plan मध्ये नव्हते. मधे कुठे Detour घ्यावासा वाटेल तिथे भटकूया असे ठरवून Pocatello हून निघालो. Idaho हे राज्य बटाट्यासाठी प्रसिद्ध आहे.  South Dakota मधे जशी मक्याची शेती तशी इथे बटाट्याची शेतं दिसत होती. त्यामुळेच Idaho la कधीकधी "Potato State" असेही संबोधले जाते.

बाकी काही plan नसल्याने असाच लहरी detour घेऊन आम्ही Idaho च्या Twin Falls शहराजवळ पोचलो. नावाप्रमाणेच हे शहर धबधब्यासाठी प्रसिद्ध आहे.  इथल्या Shoshone Falls ला Niagara of the west असे संबोधले जाते. या Shoshone Falls ला भेट देऊन आम्ही तिथल्या सृष्टी सौंदर्याचा आस्वाद घेतला. उन्हाळ्यामुळे पाणी जरी कमी असले तरी त्याच्या विशाल आकाराची कल्पना तरी नक्कीच  आली.

यानंतर मात्र आमच्या प्रवासातील बाकीचे अंतरात गाडीतूनच बाहेरचे दृश्य बघितले. त्याचे कारण गाठायचा पल्ला ही मोठा होता, व मधल्या नेवाडा राज्यात अफाट मोकळ्या जमिनीपेक्षा अक्षरशः काहीही दिसत नाही. अशाच वेळी देशाच्या त्या "पसाऱ्या"चा आणखी चांगला अनुभव येतो. नेवाडा पार करून आम्ही California राज्यात प्रवेश केला तो पुन्हा Sierra Nevada डोंगररांगेतून.  आमचे शेवटचे गंतव्य स्थान फोल्सम इथून फार लांब नव्हते व संध्याकाळी ८. ३० च्या सुमारास जवळ जवळ ११०० कि.मी. अंतर पार करून आम्ही आमचा प्रवास संपविला.

या आठ दिवसात अमेरिकेच्या विविध भौगोलिक प्रदेशांची, हवामानाची, खाण्याची, संस्कृतीची, राहणीमानाची, वन्यजीवनाची वेगळ्या प्रकारे ओळख झाली. आधी म्हणल्याप्रमाणे देशाच्या पसाऱ्याचा अंदाज आला. भारतात जम्मू तवी ते कन्याकुमारी (हिमसागर एक्स्प्रेस) हा प्रवास मला कितीतरी दिवस करायचा असूनदेखील संधी मिळाली नव्हती. तो प्रवास कसा असेल याची कल्पना मला या प्रवासाने आली. यापुढे अशा प्रकारच्या कुठल्याही प्रवासाची संधी (भारतात किंवा बाहेरही) मिळाली तर मी एका पायावर तयार असीन! ☺


- मिहीर 

Clearing the cobwebs..

Ever get a feeling that all day you are sitting at your office working, or spent a Sunday just doing random things, and near the end of the day, you feel like you have umpteen things to think about.. Not just about the impending work in the coming week, or some errands you have to run, or some things you planned and forgot.. Its not like you have a list ready in your head of all such things, but you know that there are a bunch of them like these somewhere inside your head.. like some cobwebs hanging in some corner ?

Well, for some, that’s a classic Sunday evening feeling.. You procrastinate through the weekend, not really thinking about those things to do, until you absolutely have to. Well, at these times, something that often helps clear those cobwebs from one’s mind is to take a walk..


Thankfully for me, the hilly landscapes around provide ample opportunities of just walking aimlessly in those scenic places, as I did today. With the twilight sun shining once in a while through the clouds, painting the quaint little buildings in the campus yellow, I walk right down the slopes. As I reach one of the waterfalls from the gorge, it welcomes me with a deafening roar. The shade of the water ranges from a milky white at the noisiest places to a calm and transparent brown (showing the land beneath) as it passes the rocks forming a nice little stream. Sun continues to play hide-and-seek as the water gleams golden at places..

Walking further down, I reach the lakeside to a view of a beautiful cloudy evening. Clouds are like the magical curtains of this play, with the sun behind these clouds mustering all the colors that it could: shades of red, purple and yellow. The clouds are reflected on a virtually motionless water surface, only to be disturbed a little at times, by the ripples created by ducks somewhere far down. A white streak of an airplane trail also adds its beauty to the sky. A light breeze keeping the evening alive..

Things like these, although quite engrossing in themselves, help clear that thinking process in your head. List out all those unfinished tasks in your mind, cleaning those cobwebs one by one, slowly but surely. Giving time for some introspection.. some planning..

Suddenly the breeze turns into a gusting wind, and the clouds have taken it upon themselves to make sure that I don’t go back home ‘high and dry’.. Sudden refreshing showers don’t last long.. They are quickly replaced within minutes by a clearer sky and an ever more stronger and fresher breeze..

As I return home after the walk, its not just the skies that are clear, but my mind too.. The cobwebs are no more...

Musings on music

These days, music has taken an important role in our daily routines. May it be on our desktops, laptops, phones or iPods. While working, relaxing, working out, traveling, driving and what not… But how often have you felt like you have been transferred by music to a land where all around you is nothing but raw and unadulterated beauty of nature? Many times I bet!

A green ravine studded with trees and marked by gorges and waterfalls. Scenes like those of Rivendell. Calm and peaceful. It may not be quiet in the strictest sense of the word. There might even be a roar of the wind around, or that of falling water. But when it comes to clearing your mind of cluttered thoughts, the atmosphere is as quiet as it should be.

A clearing in a rainforest: A small window to the sky and the world outside the forest. Leaves from the trees all around dripping with water from incessant rains… Slow continuous sound of water streams flowing through rocks and pebbles.

An edge of a cliff, with thousand stars and their twinkling glow in your eyes… deep white snow shimmering around you, each and every white speckle of it making you contemplate: about your past, present and future. The usual emptiness of the night is nowhere to be seen. Instead, all you have is a feeling very deep and poetic.

For me, it has been quite often! A single piece is enough to take you into a trance of nothingness. It changes your mood, changes your outlook, and changes your state of mind. I have had music pieces give me goosebumps, ecstasy, excitement, anguish, euphoria, despondence and what not!

But the connection is far from over just with this. Do you remember those tags they attach these days to articles, blogs and images across internet? These tags help you and search engines search a relevant article based on a keyword one searches. It is similar with music and memories. What does our mind usually tag our memories by? Probably the setup, the people around, the place, the time of the year, the weather... But along with it, if present, a particular piece of music that you might have heard also gets added to the ‘tags’ we have for our feelings, emotions and memories.

Try to recall any distinct childhood memory: your mornings to school, or your birthday, or your trip with family or just hang-out with friends. I’m sure you’ll find many of them with these musical ‘tags’ attached to them, perhaps a song that you were hearing that time, or a song that you use to hear all the time during those days. And like in case of tags for the blogs, if you come across these keywords independently, there’s a good chance that you’ll immediately remember the memories that were tagged by those musical pieces. I’ve seen it happen to me ALL the time.

In a way, music becomes integral part of those memories, our daily experience and thus our lives, not just through our gadgets and actions, but deep in the fathoms of our minds…

Ayodhya verdict

In recent past, I had in general avoided having vehement discussions related to social issues, religion and so on. But I was recently asked by a friend of mine about ‘what I felt about the Ayodhya verdict’. Although I had so much to say, (or in fact, because I had too much to say) I couldn’t put it all in a single sentence. So even though I gave some short version of my opinion then and there, I felt it to be apt to pen down the whole of my thought process.

OK, on the face of it, as far as the actual verdict of the Ayodhya issue was concerned, I honestly didn’t mind the result going either way (a temple or a mosque at the disputed site). But it was not out of apathy, it was because of my own personal position on the matters related to religion, or more specifically, the social or public face of religion.

I had penned down my thoughts on religion here a long time ago, where I had stated that while I am all for religion being a very private affair for every individual human being, it’s the ‘communization’ of religion that I hate most. This social, public aspect of religion creates a lot of problems. When a religion is ‘communized’ (as most of the common religions these days are) it becomes way too rigid in its practices and that is where many social problems usually arise. This is because, most of the religions, in the process of setting their norms on ‘appropriate practices’ usually tend to cross some sort social borders that need to be respected for social harmony.

Communization or giving ‘public’ or ‘social’ face to religious practices is not always bad. It worked wonders when Lokmanya Tilak introduced public celebration of Ganesh Festival about a century back. It gave a platform for the society to unite in a common cause, and helped our struggle for the Indian independence in a definite and positive way. That was the right choice for the given time and situation.

But often, communization of religion gives way to rifts in society. May it be the celebration of “Chhath Puja” in Mumbai, or building a temple or a mosque at a given site, it is mostly used by opportunist politicians and public figures (this includes people at important positions in so called ‘religious hierarchy’ too, which again, is an outcome of communization of religion) to increase their popularity and their hold on the community they supposedly want to ‘lead’. While in fact, the reality is that common man is just used as a pawn. Each of those who were incited by some politician to vehemently fight for their right to celebrate ‘Chhath Puja’ , could in principle , have celebrated it anyway in a calm manner. But the politicians wanted to make a noise as loud as possible about the issue and religion is their biggest weapon. With the current social, public structure of religion, it is a soft spot for most of the communities while the core idea of religion, as just a ‘way of life’ has lost its meaning completely.

Does this mean that I absolutely hate social side of religion? Of course not. I get really emotional and nostalgic remembering the Ganesh festival celebrations back in Pune (which, for a fact, I haven’t been able to attend for last 6-7 years) . Man has always been a social animal and often religious festivities are always a good excuse to come together and just have a good time. I can safely bet that thousands of people that throng the streets of Pune during a Ganesh procession would not just come there otherwise just for the sake of a social gathering, had it not been for a religious festival that ties everyone together with zeal and fervor. But we have to keep in mind the ill-effects too (which, I believe are currently outweighing the advantages).

So coming back to Ayodhya issue again, the current verdict was quite balanced when we take in to account the volatility and intolerance of certain sections of Indian society in religious matters. I wouldn’t mind any place of worship there whatsoever, in so far as it brings together the people from across communities. Communization of religion often comes in its way and that’s what I am against. That, in short, was what I wanted to say when asked about my opinion on the matter.

Media Monster...

Recently saw “Peepli Live” and that revived an old issue in my mind that was bubbling to come out: Social irresponsibility of Media.

There used to be a time in my early childhood, when Doordarshan was the only practical source of news from all over India and the world. It being a government enterprise, the news there used to be pretty serious, more or less authentic information.

Then came the age of a plethora of news channels: Aaj Tak, CNN-IBN, Star News, NDTV, Zee news, India TV, TimesNow and so on. With it, came crazy competition and thus a mad rat race to get the tiniest chunk of TRP they can possibly get, and thus, a complete disregard for any kind of work ethics this profession demands.

First, scrambling to get enough material for a 24-hour news channel, these channels filled up their programs with ridiculously stupid, insignificant news, unnecessarily dramatizing it. Showing same old reports every 10 minutes (with possibly a 20 second video clip which they would show at least a 100 times) was yet another ploy. If you watched them more than a few times during 2-3 hour duration, you could possibly recite the whole of their news report, as by that time you would basically remember every line.

As if this was not irritating enough, they started sensationalizing every tiny bit of unimportant news details. Then came an age of Live or breaking news. The worst part was that the common people actually liked watching them!

Until this point, whatever News channels did could be rationalized by their popularity. They can surely ask the question: “Who are you to question us if people in general are liking what we are showing?”. Fine! I do not have any grounds except for a mature idea about what is worthwhile to be shown as news. But if market forces are stronger than a sane mind, nobody can do much.

But then, it slowly enters a grey category. And depiction in Peepli live, which falls into this, was what primarily made me coherently write my thoughts here. Media, being ignorant or just greedy, sometimes helps increase social problems. Initially, I had thought this was only present in Indian media until my ignorance about American politics was recently brushed away by controversies about Fox news and its bias against democrats. This made me realize that this problem is, if not universal, definitely not restricted to India. Political bias (it being just one of the examples of things in this grey category) by media is common in many other countries too.

Still, if one does that within legal limitations (something Fox News apparently has not achieved doing, as far as I know), it is probably off the hook, except for allegations of breach of moral responsibilities of a media entity. Surely, they won’t be following work ethics as expected from a news channel, newspaper, magazine or any media source, but they won’t be punishable legally.

Then come the worst in the lot! And this made my blood boil (and I am sure tons of people like me were equally disturbed): November 26, 2008: Mumbai and the whole of country were in utter shock of terror attacks. While the operation was still going on, with terrorists still under siege, hundreds of innocent people still waiting in terror inside those buildings, many brave officers and soldiers trying to save those innocent lives, and Indian media showed utter disregard for their social responsibilities, capturing each and every tiny bit of movement of Indian soldiers, practically helping the terrorists in their plan. Of course, it was stupid on the part of government to even allow any media within 100 meters of the site, but news channels proved that they are hungry for every tiny bit of TRP they get, that they care shit about lives of those innocent people inside, and those trying to fight for their country’s security. Any person sitting in front of TV that day could have known the exact information about how many Indian soldiers were trying to attack those buildings, from where, when and with what weapon and a school-going child could have guessed that this might actually hurt our efforts to save innocent people and fight those terrorists. And those holding masters and Ph.D.s in journalism and probably decades of experience in the field did not have a clue (or acted as if they did not have a clue) that they were actually helping terrorists.

This, in my opinion, is the worst ever example of lack of social responsibility. Before this, the stakes were low. All of what they were doing, at least the most of it, was within legal limitations. But then you see utterly disgusting examples like these, and you really start worrying about the future of media and its ill-effects on contemporary society.

Coming to what triggered all these thoughts in my mind, Peepli Live did an excellent job of taking a satirical view on things, making the contradiction very clear, and that too really effectively. It touches up a serious issue in a mockingly funny manner, making one realize the existence of a monster we’ve created. Definitely worth a watch, and makes one contemplate for sure...

कोकणमेवा

परवाच गोनीदांचं ‘शितू’ वाचत होतो.. त्यातले कोकणाचे रम्य वर्णन वाचता-वाचता माझा मीच भूतकाळात शिरत होतो.. कॅमेऱ्याच्या फ्रेम सारखी आठवणींच्या ढिगाऱ्यातली अस्पष्ट, अंधुक चित्रे माझ्या डोळ्यासमोर येत होती..

शाळेत असताना प्रत्येक उन्हाळ्याच्या सुट्टीत माझा व आईचा बेत ठरलेला असायचा.. मे महिन्यामधील सोयीचे १५-२० दिवस हेरायचे आणि मामा-मावशीकडे कोकणात तेवढे दिवस नुसता मजेत आराम करायचा.. पुण्यासारख्या शहरी वातावरणात बाकीचे पूर्ण वर्ष घालवता-घालवता माझ्या मनोरंजनाच्या जागा, करमणुकीची कल्पना, खेळ, गमती-जमती हे सर्व माझ्या कोकणातल्या भावंडांपेक्षा खूपच वेगळे झाले होते..

म्हणूनच की काय कुणास ठाउक, पण मी वर्षातले ते १५-२० दिवस अगदी वेगळ्या विश्वात असायचो.. तिथल्या छोट्या-छोट्या गोष्टींचे मला फार नवल आणि कौतुकही वाटायचे.. शहराकडल्या अनेक गोष्टी नसतानाही आपापल्या ठिकाणी इथली घरे कशी स्वयंपूर्ण असायची.. लाल मातीच्या चि-यांचे गडगे, त्यावरुन कधी-मधी उड्या टाकताना आमची ढोपरं ब-याचदा फुटायची. पडवीतून शेजारच्या रस्त्याने मागच्या दारी गेले की न्हाणीघर लागायचे. त्याजवळील चुलीवर सकाळी एक भलेमोठे तपेले तापत असायचे. वर्षानुवर्षे पाणी तापवून ते काळे-कुळकुळीत झालेले असायचे. त्याशेजारी ब-याचदा आयांचे आपल्या कच्च्या-बच्च्यांना आंघोळ घालणे चालू असायचे . आंघोळीचे पाणी जायलाही अगदी नैसर्गिक उतार असायचा..घरामागे नेहमी फणस सोलणे किंवा आमसुले वाळवणे वगैरे चालू असायचे..जर अधेमधे मांजर व्याली असेल तर ती व तिच्या पिल्लांसाठी कोनाड्यात एक टोपली असायची ज्यात एखाद्या जुन्या साडीचा तुकडा घालून त्यांच्यासाठी अगदी मऊशार गादीसमान पृष्ठभाग तयार केलेला असायचा.. नवीन झालेली पिल्ले म्हणजे पोरा-टोरांपासून अगदी आजीपर्यंत सगळ्यांचा कौतुकाचा विषय असे.. मागे वाडीत गेले, की एक छोटासा आड, त्यातील पाणी मोटरने बाहेर येऊन लगेच चिऱ्याच्या पन्हाळयांमधून खालच्या माडांपर्यंत जायचे. माड संपले की मधे थोडी रेती , थोडी झाडे, आणि मग समुद्रच..

नुसते घर आणि परसच नव्हे, तर इथल्या रीती, सण, पूर्ण विश्वच वेगळे होते.. माझ्या भावंडांबरोबर भटकताना मला गावातल्या अनेक गोष्टी कळायच्या..होळीच्या वेळी इथे लोक (अगदी मोठे लोक ही ) कसे नाचतात, मागच्या वर्षी होळीच्या वेळी त्या गुरवाने भांग पिऊन कसा गोंधळ घातला होता.. गावदेवीच्या जत्रेत कोणाच्या अंगात देवी येते.. पावसाळ्यात शंकराच्या मंदिराबाहेरील बावीवर पोहायला कशी मजा येते, भोपळी बांधून पोहताना कुणाची कशी भंबेरी उडाली होती..गावच्या एका बाजूला असलेल्या पाताळेश्वराच्या मंदिरात लोक अंधाऱ्या रात्री जायला कसे घाबरतात, मागच्या वर्षी ज्येष्ठात कलमांच्या बाजूला बिबळ्याने कुळवाड्यास कसे धरले होते.. एक ना दोन..

जसा जसा मोठा होत गेलो तसे या ना त्या कारणाने कोकणात जाणे दुर्लभ होऊ लागले.. शेवटचा जेव्हा मी मागच्या वर्षी कोकणात गेलो होतो, तेव्हा भावंडांबरोबर फिरताना माझ्या मनात सतत येत होते, की सध्या मी exactly "लहान" व "मोठा" च्या हद्दीवर आहे .. यानंतर जेव्हा केव्हा येईन तेव्हा "लहान" नक्की नसणार.. म्हणून मी आपले माझ्या लहान भावंडांबरोबर "डबडा-इस्पैस" खेळून घेतले..ना जाणो, परत कधी यायला मिळेल किंवा नाही, काहीच माहित नाही..अगदी मी गेलो जरी, तरी "डबडा-इस्पैस" खेळायच्या वयाचा नक्की नसणार.. मनातून बालपण संपत असल्याचे दुःख होत होते .. पण काय करणार..मी आपली सगळी मजा एकदाची शेवटची अनुभवून घेतली..

आणि आज, "शितू" मुळे पुन्हा ते सर्व डोळ्यात उभे राहिले..या कोकणमेव्याची चव काही तोंडातून जायला तयार नाही...

Natural, unconventional, enchanting...

When you think about movies these days, all that you get to see is a horde of movies with not-so-original plots, same old love-hate-revenge kind of stories, stereotypical melodrama and a painful overdose of the likes of "Himeshs-Salmans-Emran Hashmis" ! So naturally, it was utterly refreshing to get a sweet surprise with a masterpiece, with a fresh storyline and a powerful screenplay underlining nuances of unconventional human relationships.

I am not talking of a brand-new movie or anything but a fairly old one that I chose to see a couple of days back: “Mr. and Mrs. Ayyar”. I am guessing many must have seen it long back but here I explain what I found incredibly exciting about the movie.

These days when they show relationships in movies, we get to see only the usual, mundane boy-meets-girl kind of romantic relationships, or father-son, mother-son relationships, or the ones of a platonic friendship between colleagues, or just a plain villainous hate between enemies. But life is so much more complex. Real life does not stick to these stereotypical relations. Many books often bring out such unusual, delicate, complex relationships which cannot be labeled by a particular name. But movies rarely make an effort in this direction.

This was the most appealing thing about the movie for me. Well, two strangers brought together by a situation is not a new thing, neither for movies, nor for books. What is original about the plot is the complicated relationship between the two. A married Tamil Brahmin woman with a child and a young Bengali muslim man. Situation forces them to pretend to be a married couple. This is not a story with artificial twists and turns trying to make things interesting. It’s a story wherein the very situation and the way the two react to it make it enthralling.

Apart from this most important factor, a lot of the film’s aura is also due to the way it is made. Niceties of various situations and that of human nature are really well brought out. Things seem to be well thought out (to the smallest detail) while making the film. For example the pronunciation of a certain words as it should be from a woman of Tamil background is strikingly effective. Often, it is a convention that the central characters get the most of the screen presence at all times. But while describing a situation to the detail that is intended in the story, the film-maker makes sure that the aforementioned usual convention does not hinder the storytelling itself. Acting, dialogues, diction only add to the overall enchanting experience and at the ending scene of the movie, you are left spellbound by the overall impression that it creates on your mind...